Περιβαλλοντικη10ου Λυκειου: ergasia aliki γεωγραφια

ΚΑΣΤΡΟ: Ο ΤΟΠΟΣ ΤΟ ΟΡΙΖΕΙ ΚΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΤΟ ΧΤΙΖΕΙ

ΚΑΣΤΡΑ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ

Ø ΤΙ θα ήταν το κάστρο αν δεν υπηρχε ο τοπος ;

Ø Τα κάστρα χτίζονταν κυρίως στο ύπαιθρο, πάνω σε υψώματα απομονωμένα, που δέσποζαν στις γύρω περιοχές ή σε θέσεις όπου υπήρχαν υπολείμματα ρωμαϊκών και προρωμαϊκών κάστρων. Τα βυζαντινά κάστρα κτίζονταν κατά κανόνα σε λόφους και φυσικά οχυρωμένες θέσεις και χρησίμευαν ως φρούρια και καταφύγια για τον πληθυσμό, πχ. το Κάστρο στη Μύρινα (Λήμνου).Επισης Στο Αρχιπέλαγος συναντά κανείς πολυάριθμα οχυρωματικά έργα που παρουσιάζουν διαφορές ως προς τη μορφολογία τους: πύργους, οχυρά, οχυρωμένους οικισμούς και μοναστήρια, φρούρια, κάστρα, καστέλια, φυλάκια, προμαχώνες κ.ά. που εντοπίζονται στην ενδοχώρα των νησιών, σε απόκρημνα μέρη, αλλά και στη παράκτια ζώνη, ακόμα και σε ξερονήσια μέσα στη θάλασσα

Ø Ενα μεγαλο μερος των καστρων της Ελλαδας βρισκεται στις παραλιες περιοχες και κυριως στην περιοχη της μεσογείου. Αυτό συχνά παρατηρείται για πολλους λογους αλλα ποιο πολυ για στρατιωτικους λογους. Αρχικα οταν το καστρο βρισκεται σε παραλιες περιοχες εχει την δυνατοτητα να επικοινωνει με αλλες περιοχες και γενικοτερα με αλλες χωρες .Για παραδειγμα το καστρο του Μυστρα που το σημαντικότερο κέντρο ήταν η Μονεμβασιά, εμπορικό λιμάνι επικοινωνούσε εύκολα με την Κωνσταντινούπολη και του εδινε την δυνατοτητα να εξελιχθεί γρηγορα σε ενα τουριστικο και εμπορικο μερος. Επισης με τα την παρουσια των καστρων σε αυτες τις τοποθεσιες μπορουσαν ποιο ευκολα να αποκρουσπουν πολεμικες επιδρομες ποιο ευκολα γιατι ήταν οι πρωτοι που ειχαν την δυνατοτητα επιθεσης.Ενα αλλο καστρο χτισμενο σε παραλια περιοχη είναι το Νιόκαστρο κατασκευάστηκε το 1573 από τους οθωμανούς. Σκοπός της κατασκευής του ήταν ο έλεγχος της νότιας εισόδου στον όρμο του Ναβαρίνου. Τελος τα παραλιακα καστρα μπορουν να προμυθευονται ποιο ευκολα τροφιμα ή ειδη οπλισμου αλλα και ειχαν την δυνατοτητα επικοινονωντας με τις γειτονικες περιοχες να μαθαινουν ευκολοτερα και γρηγοροτερα τα νεα του υπολοιπου κοσμου,τα επιτευματα τους και γενικοτερα την αναπτυξη τους.

Ø Η λέξη είναι λατινική (castrum) και σημαίνει φρούριο, κυρίως μεσαιωνικό. Στις γλώσσες των Δυτικών χρησιμοποιείται κυρίως για τις οχυρές κατοικίες των φεουδαρχών του μεσαίωνα και της Αναγέννησης. Η τυπική μορφή αυτού του κάστρου παρουσιάζεται στην Ευρώπη από τον 7ο μέχρι το 12ο αι. μ.Χ. Το κάστρο των φεουδαρχών αποτελούνταν από τρία βασικά μέρη: το τείχος, τον κύριο πύργο και την κατοικία του φεουδάρχη.Κατά τη βυζαντινή περίοδο τα κάστρα προορίζονταν για καθαρά αμυντικούς σκοπούς. Μέσα σ` αυτά υπήρχαν οικήματα για τους άνδρες της φρουράς, δεξαμενές νερού, αποθήκες, κατοικίες για το στρατηγό και τους αξιωματικούς και μερικές φορές μικροί οικισμοί. Ο τύπος του κάστρου των Δυτικών μεταφέρθηκε στην Ελλάδα και στην Ανατολή από τους Σταυροφόρους. Οι Φράγκοι βαρόνοι έχτιζαν κάστρα, τα οποία χρησιμοποιούσαν ως κατοικίες και ως μέσο προστασίας της κυριαρχίας τους. Τα πιο γνωστά απ` αυτά στην Ελλάδα είναι το Χελμούτσι στην Κυλλήνη της Ηλείας, της Καρύταινας, του Πασσαβά, της Θήβας, της Ρόδου, της Κύπρου, του Πλαταμώνα στη Μακεδονία κ.ά. Για την ασφάλεια του κάστρου ιδιαίτερη σημασία είχαν οι ψηλοί πύργοι, που μερικές φορές έφταναν τα 30 μ., οι αλλεπάλληλες σειρές των τειχών, η οχυρή είσοδος, που περιστοιχιζόταν από δύο πύργους και έκλεινε με ισχυρότατα θυρόφυλλα, η ανασυρόμενη γέφυρα και η τάφρος γύρω από το τείχος, που πολλές φορές ήταν γεμάτη νερό, όπως στο κάστρο της Μεθώνης, που είναι ένα από τα μεγαλύτερα κάστρα της Ελλάδας. Από το 12ο αιώνα και μετά, τα κάστρα αναπτύχθηκαν ταχύτατα. Εκείνη την εποχή διαμορφώθηκε ο γνωστός τύπος κάστρου που περιλάμβανε το γήλοφο και την εσωτερική αυλή. Πάνω σ' αυτή τη δομή αναπτύχθηκαν τρία είδη κάστρων: άλλα με μεγάλο ακρόπυργο, άλλα με κανονική περιτείχιση χωρίς ακρόπυργο, τα οποία προστατεύονταν από πύργους κατασκευασμένους κατά μήκος των τειχών, όπως το κάστρο του Μπόντιαμ, κι εκείνα με μικρότερο ακρόπυργο περιβαλλόμενο από ομόκεντρα τείχη κατάλληλα για την αντιμετώπιση του εχθρού με διασταυρούμενα πυρά. Οι ακρόπυργοι είχαν ορόφους που τις περισσότερες φορές δε συνδέονταν μεταξύ τους με εσωτερικές σκάλες. Το στρογγυλό σχήμα υιοθετήθηκε γιατί αποδείχθηκε πιο λειτουργικό ως προς την άμυνα από το τετράγωνο. Ως γνωστόν, οι Άραβες έχτιζαν κυκλικούς πύργους, οχυρωματική κατασκευή που εφάρμοσαν και οι Ρωμαίοι.

Ø Επίσης σημαντικά κάστρα συχνά βρίσκονται σε χερσαίες περιοχες . Τα καστρα είναι φρουρια , οχυρα που οι ανθρωποι τα κατασκευαζουν για να προστατευουν κατοικιμενους χωρους απο εχθρικες επιδρομες . Οι αρχαιοι εκτιζαν τις πολεις γυρω σε λοφους τους οποιους οχυρωναν κανοντας ακροπολεις στις οποιες κατεφευγαν ολοι σε ωρες κινδυνου. Εκει υπηρχαν αποθηκες τροφιμων ,υδατοδεξαμενες κ.τ.π. Συχνα το καστρο παρατηρουσε θαλασσιους δρομους αλλα δεν ελειπαν και τα καστρα που παρατηρουσαν πεδιαδες.Για παραδειγμα Το Κάστρο του Πλαταμώνα, είναι ένα κάστρο - πόλη που είναι κτισμένο και νοτιανατολικά του Ολύμπου, σε θέση στρατηγική που ελέγχει τον δρόμο Μακεδονίας - Θεσσαλίας - Νότιας Ελλάδας. Ο Πύργος του, που δεσπόζει πάνω στην εθνικό οδό, και σταθηκε αρκετα χρησιμο σε περιοδο επολεμικων επιδρομων .Επισης το καστρο του Μυστράς βρισκόταν στην περιφέρεια του μικρού βυζαντινού προγεφυρώματος. Ο Μυστράς ήταν ακόμα ένα μεθοριακό φυλάκιο μέσα σε εδάφη που έλεγχαν οι Φράγκοι. Το κάστρο του Μυστρά, παρ' όλα αυτά, αναπτύχθηκε γρήγορα σε αστικό κέντρο Η τοποθεσία όμως δεν ήταν ιδιαίτερα κατάλληλη για την ανάπτυξη μιας πόλης. Ο λόφος είχε απότομες πλαγιές και και δεν εδινε την δυνατοτητα επιβλεψης των γυρω περιοχων. Βλεπουμε λοιπον ότι η γεωγραφικη θεση των καστρων παιζει σημαντικο ρολο στην προστασια των γυρω περιοχων και της χωρας . Τελος με την ευκολη προσβαση τους στους θαλασσιους δρομους καταφερνουν να αναπτυξουν τις περιοχες αυτές σε σπουδαιους εμπορικους σταθμους .

Ø Ειδικότερα, τα κάστρα της φρουριακής αρχιτεκτονικής του Αιγαίου, από τη Σαµοθράκη ως την Κρήτη, σφραγίζουν µε την παρουσία τους ένα χώρο µε ιδιαίτερη γεωγραφική σηµασία, που συνδέει τις θαλάσσιες διακινήσεις της ανατολικής και της δυτικής Μεσογείου καθώς απετέλεσε σηµαντικό εµπορικό σταυροδρόµι και κέντρο συνάντησης διαφορετικών πολιτισµών. Οι παράκτιες οχυρώσεις του Αιγαίου, µε συνεχή κατοίκηση από την αρχαιότητα έως τη νεότερη εποχή, υπήρξαν κύρια κέντρα ναυτικής διακίνησης και φορείς πολιτισµικών προσµείξεων µε εξαιρετική σηµασία τόσο για την Ελλάδα όσο και για τον ευρύτερο µεσογειακό χώρο, λόγω της ξεχωριστής ιστορικής πορείας τους και της πολιτιστικής προσφοράς τους στην εξέλιξη του ευρωπαϊκού πολιτισµού.Η θαλασσια οδο που ακολουθουσαν ηταν η θαλασσα που εννωνε τν ευρωπη την ασια και τν αφρικη δηλαδη η μεσογειος θαλασσα.

Ø O όρος "κάστρο" είναι εξίσου περιπετειώδης με τη λειτουργία του. Στη Βορειοδυτική Ευρώπη σήμαινε την ιδιωτική οχυρωμένη κατοικία του φεουδάρχη, ενώ σε άλλες περιοχές το απλό φρούριο. Στον ύστερο Μεσαίωνα τα κάστρα άρχισαν να αποκτούν πιο συμπαγή μορφή με καλοχτισμένους τοίχους, τάφρους και πύργους, ανεξάρτητα από το αν ήταν ιδιωτική κατοικία ή όχι. Κι αυτό γιατί στην περίπτωση επίθεσης ο άρχοντας εξαργύρωνε την εξουσία του -και την επαχθή φορολογία- με την προστασία όλων των κατοίκων που κλείνονταν μέσα σ' αυτό. Από τα μέσα του 5ου μέχρι τα μέσα του 10ου αιώνα μ.Χ. οι οχυρώσεις ήταν πρόχειρα καταφύγια χωρίς αρχιτεκτονική μέριμνα, με φυσικά εμπόδια όπως γκρεμούς, βάλτους και αναχώματα, ξύλα ή πέτρες.

Εργασια των μαθητων Β΄Λυκειου

ü ΡΑΠΟΤΙΚΑ ΑΛΙΚΗ

ü ΝΑΤΣΟΥΔΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ

ü ΝΑΝΟΥΛΗΣ ΘΑΝΟΣ

ü ΔΗΜΑ ΜΑΡΙΑΝΘΗ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

v Υπουργείο Πολιτισμού http://www.culture.gr/

v www.librarytee.com

v Tα καστρα της ελλαδας

εγκυκλοπαιδεια κοσμος

v http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=133261

v http://www.matia.gr/7/76/76_1_17.html

Επιπλέον υλικό

[Το Κάστρο του Πλαταμώνα]

Το Κάστρο του Πλαταμώνα, άποψη από το εσωτερικό του.
Εδώ, τα τείχη που χωρίζουν τον εξωτερικό με τον εσωτερικό περίβολο του κάστρου.

[Το Κάστρο της Σκιάθου]

Τα ερείπια εκκλησίας στο εσωτερικό του κάστρου, μέσα στην οποία
συναντήσαμε μία περίεργα φυσική εικόνα του Χριστού.

Η είσοδος του κάστρου όπως φαίνεται από το εσωτερικό του. Στο πάνω μέρος
του εναπομείναντος κτίσματος βρισκόταν η «ζεματίστρα».

< < > >

[Το Κάστρο της Καβάλας]

’ποψη της ακρόπολης του κάστρου της Καβάλας, όπως φαίνεται από το
λιμάνι της σύγχρονης πόλης. Αν παρατηρήσετε πιο προσεκτικά στο κάτω μέρος
της φωτογραφίας, θα διακρίνεται και μέρος των τειχών της πόλης που εκτινόταν
έξω από την ακρόπολη κατά το μεσαίωνα.

< < > >

[Ο Λευκός Πύργος της Θεσσαλονίκης]

Ο Λευκός Πύργος, ένας από τους 40 πύργους που κάποτε προστάτευαν τα
τείχη της καστροπολιτείας της Θεσσαλονίκης.

< < > >

[Το Κάστρο της Κορώνης]

Ισχυρός θαλάσσιος πύργος του κάστρου.

Η κύρια πύλη του κάστρου της Κορώνης που ακολουθεί καθαρά γοτθική τεχνοτροπία
και κοιτάζει προς το βορρά.

< < > >

[Το Κάστρο της Μεθώνης]

Η κεντρική πύλη του κάστρου της Μεθώνης.

< < > >

[Η Καστροπολιτεία του Μυστρά]

Κτήρια του εξωτερικού περιβόλου, με φόντο την ακρόπολη της καστροπολιτεία τους Μυστρά.

< < > >

[Το Κάστρο της Μονεμβασιάς]

Η καμαροσκέπαστη Μεγάλη Πύλη του κάστρου της Μονεμβασιάς.
< < > >
[Το Κάστρο της Καλαμάτας]

’ποψη από τα ερείπια του κάστρου της Καλαμάτας.

< < > >

[Το Φραγκοκάστελο και οι Δροσουλίτες]

Το Φραγκοκάστελο με φόντο το Λιβυκό Πέλαγος, καθώς φθάνω από το βορρά.

Έξω από το κάστρο, μεταξύ άλλων, υπάρχει προτομή του Χατζημιχάλη Νταλιάνη
και επιγραφή που μνημονεύει τους αδελφούς Πατσούς.

< < > >